Αλεσφακόλαο

Τις τελευταίες ημέρες βλέπω  στα στοιχεία αναζήτησης  του «Σεντουκιού Λαϊκής Σοφίας» λέξεις κλειδιά που έχουν σχέση με την «αλεσφακιά».

 Προφανώς οι φίλες και φίλοι βρίσκονται εκτός της μεσογειακής χλωρίδας, γιατί η «αλεσφακιά» είναι το κατεξοχήν αντιπροσωπευτικό μας είδος. Θα προσπαθήσω να μεταφέρω κάποια αναγνωριστικά.

Το επίσημο όνομά της είναι φασκόμηλο, γιατί οι καρποί της έχουν το σχήμα του μήλου. Είναι σαν πράσινες μπίλιες. Εμείς  τους λέμε «αλεσφακάκια» ή σκέτο «λεσφακάκια».
Πολλές φορές  μας ξεδίψασαν ή κόρεσαν την πείνα μας στις τότε περιπλανήσεις μας. Είναι αρωματικοί με μια ιδιαίτερη γεύση. Πέρασαν … χρόνια κι ακόμα  τους αναζητά ο ουρανίσκος!

Είναι ποώδες φυτό και άμα βρεθεί σε πλούσιο έδαφος γίνεται θαμνοειδές. Έχει  πολλά αρωματικά έλαια σε όλα του τα μέρη. Ακόμα και ρίζες να συγκεντρώσει κάποιος, θα αρωματίσει το χώρο.

Ήταν το γρήγορο φυσικό μας αντιβιοτικό ή αντισηπτικό, όπως θέλετε πέστε το, στους τραυματισμούς μας.  «Εκοπανίζαμεν με τημ πέτρα» τρυφερά φύλλα, τα βάζαμε στο τραύμα και το δέναμε με πρόχειρο επίδεσμο «κανάν κομμάτι ρούχο».

Γίνεται  αρωματικό  τσάι και θεραπευτικό για προβλήματα αναπνευστικά και λοιμώξεις.

Μάλιστα  το «λεσφακόλαο», απόσταγμα( δεν ξέρω τα μυστικά του) «αρχαγγελίτικο», όπως το γνωρίσαμε από τον «Κώτσο»,  είναι το πρώτο αποφρακτικό της αναπνευστικής οδού.

Αλήθεια  τον θυμάστε;   Έμπαινε στις αυλές των σπιτιών και ως δια μαγείας γέμιζε το σπίτι χαμόγελα και χαρούμενη διάθεση!  Παροιμιώδης έμεινε  η απλότητα και η καλοσύνη του!

 Τον βλέπω τώρα μπροστά μου με τα μικροσκοπικά μπουκαλάκια στο χέρι, μεγέθους ένεσης,  και ακούω  τον αντίλαλο της  φωνή του στα στενά των Καμαριτσών:

« Α-λε-σφα-κόοοο-λα-οοοοοο!»

Η Μαντηλού

Ξαναπάμε πάλι σήμερα στ’ Αφάντου. Αφορμή στάθηκε η γνωριμία με το Σταμάτη, εγγονό της αγαπημένης εμπόρισσας κεφαλομάντηλων, το αξέχαστο Κατερινιό.

Μαθαίνουμε πολλά για την εργασία της και περισσότερο για τον τρόπο ζωής της, που είναι κοινός για όλες τις ηρωίδες μανάδες και μάμμες των παιδικών μας χρόνων, Καλυθενές ή Αφαντενές. Ανοίγει ένα βιβλίο θάρρους, δύναμης  και πάνω απ’ όλα θέλησης.

Τη θαυμάζαμε  τη μικρόσωμη εκείνη γυναίκα, «Τη Μαντηλού», με τα λεπτά χαρακτηριστικά και τη μελωδική φαντενή προφορά της!  
Τα μαντήλια της, σχεδιασμένα  και ζωγραφισμένα στο χέρι με ανεξίτηλα χρώματα της ροδίτικης φύσης ,έγιναν γνωστά και στην Ευρώπη μόνο με τη λέξη «Αλό!» που γνώριζε.

Ευχαριστούμε το φίλο Σταμάτη που φώτισε ένα προσωπικό κομμάτι της αείμνηστης «μάμμης του», της Αφαντενής «Μαντηλούς».

Το Λdιόχρονο

"Το λdιόχρονον", το μικρό Βασιλάκι, παιδί του δασκάλου Σωτηρίου Ζερβού από τη Χάλκη, όπως μας ανέφερε η κυρία Τσαμπίκα, ήταν ο μαθητής του Δημοτικού Σχολείου Καλυθιών που καλωσόρισε τον πρώτο διοικητή Δωδεκανήσου, ναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη, στην πλατεία μας.
Αντέγραψα από το βιβλίο του δασκάλου και λαογράφου Αναστασίου Βρόντη, "Λαϊκά Τραγούδια της Ελεύθερης Δωδεκανήσου" Ρόδος 1947, το ποίημα του και σας το παρουσιάζω.

 Το τραγούδι του μικρού μαθητή

Το παραμύθι που ΄λεγε

τες νύχτες η γιαγιά μου,

το είδα να γίνει αληθινό

κι εχάρηκ’ η καρδιά μου.

Ελεύθεροι πια είμαστε

και όχι σκλαβωμένοι,

μας  ‘γκάλιασεν η Μάννα μας

η κοσμοξακουσμένη.

Σαν πελιστέρι κιβωτού

με το κλαδί ελαίας,

ήρτε και μας χαιτέτησε

με γαλανή σημαία.

Επήγα στο κρυφό σχολειό,

διάβασα τη φυλλάδα

κι έμαθα να αγαπώ

τη μάννα  μας Ελλάδα.

Ελλάδα, μάνα μου γλυκειά,

βάλ’ μας στην αγκαλιά σου,

γιατί θα γίνουμε κι εμείς

τα πιο καλά παιδιά σου.

Ο Ππίταλλdος

Αν μιλούσε το κοράκι, «εθ θα χαμεν μέρος α πα α κρυφτούμεν». 
Λαδωμένο, βαμμένο, σκονισμένο, ακοίμητος φύλακας του « απουκρέβαττου» γνώριζε τα πάντα.

Μόλις σχολούσαμε, μπλουμμ! το χέρι στη βυτίνα. 
Η αλήθεια ήταν και λίγο σκοτεινωπά και αντί για «προσφά», καμιά φορά γεμίζαμε τη χούφτα με «ζούππες ελκιές». Και μετά.... στις «πούγγες». Οπότε καταλαβαίνετε…οι φόδρες τους γίνονταν αφρικάνικες!

 Ο προσφάς, ο άγιος προσφάς από κατσικερό για αγελαδινό γάλα , ήταν το πρόχειρο και το μόνιμο φαγητό μας.
Όταν πάλιωνε, κιτρίνιζε κι έπιανε κάτι σκουλήκια- μουσαφίρηδες που τους λέγαμε «ππιτάλλdους»……….. Σιγά που θα πήγαινε χαμένος! Σας πρόλαβα; εε...  Λίγο ξέπλυμα με νερό της «σουράς» κι ήταν πεντακάθαρος......στην όψη βέβαια, γιατί τρώγοντάς τον όλο και κάτι «εδρακουνούσεν»!

Με τον προσφά στο ένα χέρι κι ένα μεγάλο «φελλdί» σιταρένιο ψωμί στο άλλο, εκόφταμεν  για το κυνήγι  της «σαϊττας» , για να παίξουμε «τόππι» στα χωράφια – γήπεδα, να μεταδέσουμε και να ποτίσουμε τα ζωντανά μας.     ...............

Ίσως κάποιοι να μπερδεύτηκαν με το κοράκι.

Μην πάει ο νους σας στο μαυροκόρακα. Ήταν το μικρό ξύλινο μάνταλο- κλειδί της πόρτας  και προφανώς πήρε το κορακίσιο όνομα, επειδή  έμοιαζε με το ράμφος του!

Λαϊκή Σοφία

 Παροιμιώδεις φράσεις: 

1. Η καμπάνα χτυπά.

Στο άκουσμα της καμπάνας (της εκκλησίας) σταματούσε κάθε εργασία. 

2. Κριβή μέρα.

Ούτε να το διανοηθούν.... να προγραμματίσουν εργασία ημέρα μεγάλης γιορτής, εθνικής ή θρησκευτικής.

3. " Α μην κακοπάει   ή α μην τα πετούμεν.

Σεβασμός στον αγώνα της ζωής, του μόχθου και του τίμιου ιδρώτα.

Μυστοκάρφι

Λίγο πριν από το πρώτο φως και την ώρα που φεύγει ο εργάτης για το γιαπί, βρέθηκα στο παλιό μπακάλικο της πλατείας μας και συνομίλησα με την αγαπημένη μου γειτόνισσα ,τότε στις Καμαρίτσες, κυρία Τσαμπίκα.

Με υποδέχτηκε ευδιάθετη και  χαμογελαστή.

 Πήρα θέση στο σκαμπό και απόλαυσα αρωματικό τσάι με «μυστοκάρφι και γαρύφαλλdο».

Και… ταξιδέψαμε στη χώρα της προσφοράς στον άνθρωπο, με μέσο την αγάπη, την καλοσύνη, την απλότητα και τη βαθιά πίστη στον «πλησίον».

Ακούμε για μια πολύ αγαπημένη μορφή την εποχή της ιταλοκρατίας, τον αείμνηστο δάσκαλο Σωτήριο Ζερβό από τη Χάλκη.

Ευχαριστούμε, κυρία Τσαμπίκα!


 *Και για το φίλο που σχολίασε προφορικά τη λέξη "μορφή".


Τότε.... τη δύσκολη εποχή, προπολεμικά, με τη στοιχειώδη ιατρική  και τις πολλές προλήψεις, και να σκεφτείς ότι τα περισσότερα αποδίδονταν στο "μμάτιασμα' , ο δάσκαλος ο Χαρκίτης, έτσι τον αναζητούσαν όλοι τις δύσκολες στιγμές, μαζί με την "Πακκιούρα" και τη "Γιανναού" ήταν οι φτερούγες προστασίας της μικρής μας κοινωνίας! 
Αναφέρω τα ονόματά τους όπως είναι φυλαγμένα με αγάπη στη ψυχή των παλιών Καλυθενών!
Αλησμόνητοι!

Όνειρο και Πίστη

Νωρίς – νωρίς φτάσανε οι Αλκυονίδες μέρες, αν και όπως πάμε με την αλλαγή του κλίματος ίσως γίνουν μόνιμες.

Την πανέμορφη ετούτη μέρα βρέθηκα στο «Λιβάι», για να τακτοποιήσω τα «λκιόκλαα».

Έζησα ξεχωριστές στιγμές , ανθρώπινες, οικογενειακές, πιστό αντίγραφο του τότε «λκιομαέματος» με τη διαφορά βέβαια τα τωρινά «συμπράκαλα»! Δεν είδα « βίτσες, λέντουρα, καλάθκια αλλά σύγχρονα ραβδιστικά, πλαστικά λκιόπανα και πλαστικούς κουβάες».

Μικροί - μεγάλοι, κεφάτοι και ορεξάτοι στον αγώνα της «μαυρομάτας»!

 Παρακολουθώντας το βιντεάκι θα νιώσετε ανάλογα συναισθήματα ελπίζω με τα δικά μου!

 Περίμενα να πάρω από τον αγαπητό Στέφανο κάτι σχετικό με τις ελιές κι όμως φτάσαμε στα όνειρα. Ναι, στα όνειρα, όπως πίστευαν και πιστεύουν πολλοί ότι είναι προφητικά. Το άφησα να εξελιχθεί όπως ήρθε αυθόρμητα και αποζημιωνόμαστε πλουσιοπάροχα.

 Μεταφερθήκαμε στα υπερατλαντικά του τότε και νιώσαμε τη βαθιά πίστη, την αγάπη  της Παναγιάς μας Ελεούσας, οδηγού, καθοδηγήτριας και προστάτιδας!

Να ευχαριστήσουμε όλη την οικογένεια του Στέφανου για τον πίνακα καλυθενής ψυχής που μας προσέφερε!

Αφιερωμένο στα ξενάκια μας για να καθίσουν σταυροπόδι στο χώμα της καλυθενής γης και να μυρίσουν αλεσφακιά, ασκινό , αγκάτσαρο..!

Σβουρώ τον

Από παλιά το λέγανε ότι έχει τη μεγαλύτερη "νοστιμιά"...... και το ζούμε πολλές φορές.
 Ποιο;  Το απρόοπτο. 
Χθες το πρωί λοιπόν, την ώρα των ευχών του νέου έτους, " ξεστρατίσαμε" για λίγο και κουβεντιάσαμε για το παλιό Χαράκι. Το λατομείο μας, εκείνο που βρίσκεται στην έξοδο του χωριού προς "Ψαλιόκαμπο".  Όσο για τα συζητήσιμα θα τα μάθετε σε άλλη ανάρτηση, όταν συγκεντρωθεί περισσότερο υλικό.
Και λοιπόν εκεί που φανταζόμασταν τη Χοχλακιά , δεκαετία του 1960, ήρθε το απρόοπτο με τη νυχτερινή περιπέτεια! Την κατέγραψα και σας τη μεταφέρω ζωντανά, όπως την ξανάζησε ο αγαπητός συμπέθερος Κωνσταντίνος , παππούς πλέον, "χωρίς να ντεροκόψει και να κακοβάλει"!

                                                               Ευχαριστούμε!

Η Παράδοσή μας

Η πραγματική «πουληστρίνα» των ιστοσελίδων μας είναι ευγενική προσφορά του φίλου Αποστόλη Πολίτη.

Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και εικόνες από δικές μας αναζητήσεις σύνθεσε μια  καταπληκτική- διαφορετική παρουσίαση της λαϊκής μας  παράδοσης και των θρησκευτικών μας καταφυγίων.

 Οι ύμνοι  καταγράφτηκαν στον Ιερό Ναό Αγίου Νεκταρίου Φαληρακίου Ρόδου. Ακούγεται ο ιεροψάλτης Θεόδωρος Παπανδρέου.

Μαζί με τις ευχές μας για μια νέα χρονιά, χωρίς τα σύννεφα της προηγούμενης, στέλλουμε τα ευχαριστήρια μας στους συντελεστές  του μικρού αυτού έργου.

                                                           ΚΑΛΗ  ΧΡΟΝΙΑ!